De familie Van Voorst
Zoals we in de vorige aflevering hebben gezien, azen de bisschop van Utrecht, de steden Kampen, Zwolle en Deventer en de plaatselijke adel allemaal op een zo groot mogelijk deel van de vruchtbare polder Mastenbroek. De eerste strubbelingen over de verdeling beginnen in de herfst van 1328. Edelman Zweder van Voorst speelt hierbij een hoofdrol. Zijn familie bekleedt dan al enkele generaties lang hoge bestuurlijke functies in de regio. De Van Voorsten zijn eerzuchtig, machtig, onmetelijk rijk en staan bekend als zeer wraakzuchtig. Hun imposante kasteel Voorst is het belangrijkste kasteel bij Zwolle en een van de sterkste burchten van het land.

Hoogmoed
Kasteel Voorst kijkt uit over de vruchtbare polder Mastenbroek. Zweder meent dan ook dat vooral hij recht heeft op het gebied. Nadat hij, in navolging van zijn vader Roderik, nét iets te vaak de oorlog verklaart aan de bisschop van Utrecht (Jan van Arkel), heeft deze geestelijke er genoeg van. Ook de steden Deventer, Kampen en Zwolle zijn de oorlogszuchtige Van Voorsten spuugzat. Met behulp van een aantal ridders trekken zij gezamenlijk ten strijde om voor eens en altijd af te rekenen met die arrogante Van Voorsten. 
Dat gaat niet zonder slag of stoot. Na een belegering van maar liefst vijftien weken met vreselijk veel wapengekletter en onophoudelijke (vergeefse) stormlopen op de vestingmuren, komt iemand op het briljante idee om kadavers, afval en mest over de uitzonderlijk dikke muren van het slot te slingeren. Hierdoor wordt het drinkwater binnen de burcht onbruikbaar en winnen ze de strijd uiteindelijk betrekkelijk eenvoudig. De dorstige Van Voorsten kunnen niets anders meer doen dan zich overgeven.

De val
Na de verovering van het reusachtige kasteel Voorst doet de bisschop van Utrecht een oproep aan de boeren uit Mastenbroek om het kasteel zodanig te slopen dat het nageslacht de plaats niet meer terug zal kunnen vinden. De straatarme Mastenbroeker boeren, al generaties lang slecht behandeld door de familie Van Voorst, doen dat maar al te graag. Als beloning krijgen ze een deel van de stenen van het kasteel. Stenen zijn zeldzaam in die tijd en daarom kostbaar. Alle boerderijen en huizen zijn van hout. Ook in de stad. 
Kasteel Voorst heeft twee ringmuren, waarvan er één twintig meter hoog en drie meter dik is. Daar komen dus behoorlijk wat stenen uit. De Mastenbroekers bouwen er een kapel van. Een kleine kerk precies in het midden van de polder. Tot op de dag van vandaag staat op die plek de Mastenbroeker kerk. Zwolle krijgt de beste stenen en gebruikt ze voor de bouw van de toren van de Grote Kerk. Ook wordt een deel van de stenen gebruikt voor een ringmuur om de stad. Voor die tijd bestond die slechts uit palen en wallen. Zelfs daarna zijn er nog zoveel stenen over dat ze er de weg van Zwolle naar Kampen mee verharden.

Het onneembaar geachte kasteel Voorst was voor de trotse eigenaar bij uitstek het symbool van zijn hoge status en familie-eer. Dat de overwinnaars het voor zijn ogen tot de grond toe afbreken, is voor Zweder van Voorst dan ook een pijnlijk gezichtsverlies. Drie maanden later sterft hij aan ‘hartzeer’.

Nieuw kasteel
De twee zonen van Zweder kiezen eieren voor hun geld en sluiten in 1363 vrede met de bisschop van Utrecht. Hierdoor kan de verdeling van Mastenbroek eindelijk van start gaan. Twee jaar later is de indeling in blokken en kavels klaar en begint de grootste ontginningsoperatie van de Nederlanden in die tijd. 
De familie Van Voorst heeft in Westenholte weliswaar geen onderkomen meer, maar beschikt nog wel over omvangrijke percelen grond in Mastenbroek. Land dat moet worden ontgonnen en beheerd, nu de verkaveling en inpoldering in volle gang zijn. De bisschop strijkt daarom met de hand over zijn hart en geeft de broers toestemming om een nieuw kasteel te bouwen.
Dat wordt Werkeren.

Het slot wordt rond 1365 op een zandhoogte gebouwd, op een zeer strategische plaats tussen de IJssel en het Zwarte Water. Iedereen die Mastenbroek in of uit wil, kan vanaf deze plek makkelijk worden gecontroleerd. 
De bisschop en zijn bondgenoten houden echter wel een oogje in het zeil en zien er nauwlettend op toe dat de traditioneel rebelse Van Voorsten geen al te sterke burcht bouwen. Kasteel Werkeren is qua omvang en verdedigbaarheid dan ook niet te vergelijken met kasteel Voorst. Wel straalt het genoeg allure en rijkdom uit om de eer en reputatie van de familie een beetje te herstellen. 
Door het trieste voorbeeld van hun vader, eens de machtigste edelman in Salland, realiseren de broers Van Voorst zich dat er grenzen zitten aan hun machtsuitbreiding. Ze houden zich dan ook aan hun belofte aan de bisschop om zich als trouwe onderdanen te zullen gedragen.

Een nieuw landbouwgebied
In 1390 is de inpoldering klaar en kent de Mastenbroekerpolder een strak uitgestippeld lijnenspel van dijken, vaarten, weteringen en sloten, uitwateringssluizen, wegen en bruggen. De boerderijen zijn gebouwd op terpen, zodat de bewoners droge voeten houden tijdens de regelmatig terugkerende overstromingen. 
In 25 jaar tijd is het woeste en ruige landschap kortom getransformeerd tot een compleet nieuw en uitgestrekt landbouwgebied met zeer vruchtbare grond, dat voornamelijk voor de veeteelt wordt gebruikt. Het economisch leven rondom Zwolle krijgt hiermee een flinke oppepper. 

It’s all in the name
De Van Voorsten besluiten echter te vertrekken. Nu status en reputatie van de familie in Zwolle en omstreken een flinke deuk hebben opgelopen, wonen de broers liever op hun prachtige kasteel Keppel bij Doesburg (dat nog steeds bestaat). Het regelen van de dagelijkse gang van zaken op Werkeren wordt overlaten aan een ‘zetbaas’. 
Een van de broers sterft niet lang na de voltooiing van Werkeren en de ander laat, na een betrekkelijk rustig leven, slechts één zoon en erfgenaam na, die net als zijn opa Zweder heet. Deze jonge man heeft behalve de naam ook het strijdlustige temperament van zijn grootvader en ligt al gauw overhoop met de bisschop van Munster. Hij begint een oorlog, maar wordt in 1398 gevangen genomen. Voor zijn vrijlating moet een fortuin aan losgeld worden betaald. Om het gigantische bedrag op tafel te krijgen, verkoopt de familie Van Voorst omstreeks 1400 kasteel Werkeren en de bijbehorende landerijen aan Roelof van Ittersum.

(Wordt vervolgd)

Rond 1847 verlaten de broers Hendrik en Jan Reuvekamp hun ouderlijk huis boerderij Reuvekamp in Dieze om te trouwen en zich in Mastenbroek te vestigen. Hendrik op boerderij ’t Werkel en Jan op Stokkebrand. De boerderijen grenzen aan elkaar en kennen dan al een eeuwenoude historie. Boerderij ’t Werkel begint in 1365 zelfs als kasteel. 
Als intermezzo in de Reuvekamp-geschiedenis duik ik in negen afleveringen in de geschiedenis van Mastenbroek, kasteel Werkeren en boerderij ’t Werkel. De plek waar mijn familie 175 jaar woont en werkt, tot ’t Werkel in 1993 plaats moet maken voor de nieuwbouwwijk Stadshagen (Zwolle). Ik vind het fascinerend om te ontdekken dat het boerenerf waarop ik ben geboren en opgegroeid zo’n rijke historie en zoveel verschillende gedaantes heeft gekend. Ik hoop dat deze geschiedenis ook u zal boeien.

Bronnen:
– Braakman-Reuvekamp, M. (1988). Genealogie Reuvekamp. Zwolle: Uitgave in eigen beheer
– Deltapost, 11 juli 1991
– Deltapost, 15 augustus 1991
– Stichting Promotie Archeologie (2005). Havezate Werkeren. De Heren van Werkeren en hun kasteel. Zwolle: Stichting Promotie Archeologie
– Inklaar, F. (2012). Westenholte is …? Een geschiedenis in vogelvlucht van Westenholte, Voorst en Frankhuis. Zwols Historisch Tijdschrift, Vol. 4, 145-161
– Topotijdreis.nl