(2.) Maria Jans Splinter 1743-1816
Maria wordt op 5 augustus 1743 geboren op boerderij Den Krommendijk in Herxen (bij Wijhe).
Als ze 28 jaar is (in 1771), trouwt ze met de 26-jarige Albert Willems. Maria’s moeder is getuige bij haar huwelijk.
Albert Willems is in 1745 geboren op een boerderij in ’t Holt en ’t Blik aan de Katersteeg in Dieze (gemeente Zwolle). ’t Holt en ’t Blik bestaat in die tijd uit vier boerenerven: de grote boerderijen ’t Holtrust en het Hoekje, met ertussenin (naast ’t Holtrust), twee kleinere boerderijen zonder naam. Ik noem ze voor het gemak even boerderij 1 en boerderij 2. Heel klein zijn deze twee nou ook weer niet, want de eigenaars betalen in 1682 al vuurgeld. Beide boerenerven hebben dus al vroeg (de luxe van) een haardplaats en kunnen verwarmd worden.
De ouders van Albert zijn de eigenaar en bewoner van boerderij 2. Deze bestaat sowieso al in 1674, maar is mogelijk nog ouder. Alberts moeder is hier waarschijnlijk geboren, omdat in het wijkboek van 1742 over haar en de boerderij staat geschreven: “vrouwe komt van hier”. Dit zou betekenen dat Alberts vader bij zijn vrouw op de boerderij is komen wonen. Dit is zou kunnen, omdat Alberts opa en overgrootopa (afkomstig uit Deventer) allebei beroepssoldaat waren en dus waarschijnlijk geen boerderij bezaten die ze aan hun zoon konden nalaten.
In ieder geval is het zeker dat Alberts ouders in 1742 eigenaar zijn van boerderij 2. Ze hebben dan vier kinderen, drie jongens en een meisje. Albert is de jongste.
Hier ziet u een kwartierstaat met Alberts voorouders. Het valt op dat Alberts vader, Willem, de achternaam Erenst van zijn opa (de vader van zijn moeder) heeft gekregen, en niet die van zijn biologische vader (Hanau).
Het agrarische Dieze
Al in de tiende eeuw wonen er mensen op de plek die sinds 1278 Dieze wordt genoemd. De streek heeft eeuwenlang een sterk agrarisch karakter. Bij de volkstelling van 1795 is 80% van de bevolking werkzaam als boer, koemelker of daghuurder.
Er zijn dan dertien grote boerderijen in Dieze: de Reuvekamp, het Helderlicht, de Lagencamp, de Hogenkamp, het Holtrust, het Hoekje, de Groote en de Kleine Klooyenberg, het Hoogewint, de Ramhorst, en drie boerderijen met de opmerkelijke namen Hemel, Hel en Vagevuur. Bijna alle boeren op deze boerderijen zijn pachtboeren. De eigenaars zijn (weledele) heren uit de stad. Enkele heren bezitten zelfs meerdere erven, zoals de familie Vos de Wael, die behalve van de Reuvekamp ook eigenaar is van het Hoekje, de Grote en de Kleine Klooyenberg, en de ‘groenlanden’ het Houtkampje, de Leege Weide en de Holtmate.
Het leuke en interessante is dat Albert en Maria (de voorouders van mijn moeder) in dezelfde tijd in Dieze boeren als de voorouder van mijn vader, Gerrit Wolthaar op boerderij de Reuvekamp. Ze hebben elkaar dus hoogstwaarschijnlijk gekend.
Roerige jaren
Maria en Albert leven in een zeer bewogen tijd. Ziekte en dood zijn altijd aanwezig in Dieze. Niet alleen door slechte hygiënische omstandigheden en levensbedreigende epidemieën als tyfus en cholera, maar ook vanwege de eeuwenlange strijd tegen het water. Maria en Albert maken de ellende tijdens de grote overstromingen van 1775-1777 mee. Daarnaast zorgt de revolutie van 1795 voor flink wat turbulentie in het dagelijkse boerenleven, met de inkwartiering van Franse soldaten, voedselleveranties en wagendiensten (wie een paard had, was de klos).
Albert overlijdt in deze onrustige tijd. Hij is dan 50 jaar. Zijn begrafenis op Bergklooster kost 13 stuivers, toen een normaal tarief.
Na Alberts overlijden in 1796, leeft Maria nog 20 jaar.
De Franse tijd duurt van 1795 tot 1813, als de Russische Kozakken de Fransen verdrijven. De kozakken komen vanuit Groningen en trekken dwars door Dieze om Zwolle te bereiken. Ze eisen van de boeren onderdak, voedsel, en een paard en wagen voor elke man. Ze stelen kippen, stinken een uur in de wind en zitten vol ongedierte. Ook de 69-jarige Maria en haar nog thuis wonende kinderen op boerderij 2 is dit ongetwijfeld niet ontgaan.
Tijdens het zeer koude voorjaar van 1816 sterft Maria thuis in Dieze op 5 maart, ’s middags om half drie. Ze is dan 72 jaar.
Maria en Albert hebben vier kinderen, drie meisjes en een jongen. Ik stam af van Geertruid, de derde dochter.
(Wordt vervolgd)
Vragen:
-Bent u een (ver) familielid van Maria en Albert en kent u nog verhalen over hen, of heeft u misschien zelfs foto’s van erfstukken, en wilt u die wel met mij delen, dan kunt u hier contact met mij opnemen. U maakt mij er heel blij mee!
Bronnen:
– Met dank aan M. Braakman-Reuvekamp voor genealogische informatie
– Erven en hun bewoners in Dieze http://home.kpn.nl/bu6gu1/Clooijenberg/
– Historische geografische informatie hisgis.nl
– Wetering, J. van de (2001). Vergeten levens. Geschiedenissen van het Sallandse land. Kampen: Stichting IJsselacademie
– GAZ., Oud archief Zwolle, invnr. 4533 en kadastrale minuutplan 1832
– topotijdreis.nl
Helaas, ik kan je weinig over Dieze vertellen; Herfte leeft veel meer in mijn herinneringen.
Succes met je boeiend speurwerk en ik ga ervan uit dat mijn oudste zussen je meer kunnen vertellen! Ik lees het graag!