(5.) Gerharda Maria van der Vegte 1848-1925

Op 23 maart 1848 wordt Gerharda geboren, (vermoedelijk) op boerderij 1 in ’t Holt en ’t Blik in Dieze. Haar roepnaam is Grada, maar ze wordt ook Gerrigje genoemd. 

Bij haar geboorte heerst er in een groot deel van Nederland hongersnood. Tussen 1846 en 1850 mislukken vele oogsten. Ook in Dieze. De boerenakkers worden er ’s nachts leeggeroofd door hongerige (stads)bewoners. In 1847 houden de boeren een gezamenlijke collecte om een nachtwacht te kunnen betalen en het stropen tegen te gaan. Ook Gerharda’s ouders betalen hieraan mee, evenals haar oom (Hendrikus Westemeijer) op de naastgelegen boerderij.

Gerharda trouwt jong, op haar twintigste (in 1869). Haar man, Lambertus Schrijver, is twaalf jaar ouder en komt uit Hoonhorst (bij Dalfsen). Hij is landbouwer van beroep.
Het echtpaar woont in Dieze aan de Katersteeg op de grote boerderij ’t Holtrust. Vermoedelijk hebben Gerharda en Lambertus ’t Holtrust gekocht, want het was (voor zover ik weet) nog niet eerder in een van beide families. ’t Holtrust ligt naast Boerderij 1, het ouderlijk huis van Gerharda.

Kinderen
Het eerste kind van Gerharda en Lambertus is een jongetje en heet Wilhelmus Gerardus. Hij wordt slechts één jaar oud. Bij zijn overlijden is Gerharda alweer zwanger, en ze bevalt vijf maanden later van een ééneiige tweeling. Twee jongens, die ze allebei vernoemt naar hun overleden broertje. De één heet Wilhelmus en de ander Gerardus. De levens van deze tweelingbroers zullen heel erg verschillend verlopen*.

Gerharda en Lambertus krijgen in totaal negen kinderen. Drie ervan overlijden jong, twee trouwen er, en vier gaan het klooster in. Mijn tante vertelt over hen: “Die kloosterzusters (Zusters van Liefde) waren de tantes van mijn moeder Grada. Ze hadden intensief contact met elkaar. Ze schreven veel brieven over en weer en stuurden dan voor ons, de kinderen van Grada, heiligenprentjes mee. Wat is er veel voor ons gebeden in onze jeugd!” 

De eerste uit liefde, de tweede uit nood
Als Lambertus in 1887 op 51-jarige leeftijd sterft, is zijn jongste kind nog geen jaar oud. Deze baby overlijdt een half jaar later ook. Gerharda moet op haar 39e in haar eentje voor zeven kinderen en een grote boerderij zorgen. Dat moet niet makkelijk voor haar zijn geweest.
Twee en een half jaar na de dood van haar man hertrouwt Gerharda met diens achterneef Hendrikus Schrijver (in 1890). Hij is acht jaar jonger dan Gerharda en twintig jaar jonger dan Lambertus.
Is dit een huwelijk uit liefde of uit praktische overwegingen? In het gunstigste geval is het allebei. “De eerste uit liefde, de tweede uit nood”, werd er vroeger gezegd. Hoe dan ook, Gerharda is uit de problemen en Hendrikus heeft nu een grote boerderij. In 1891 wordt hun zoon geboren. Dit is Gerharda’s tiende kind. Ze is dan (bijna) 43 jaar.
Gerharda en Hendrikus zijn 35 jaar getrouwd als Gerharda komt te overlijden. Ze is de eerste voorouder in deze serie ‘van moeder op dochter’ van wie een foto beschikbaar is.

Gods wil
Gerharda heeft een glazen oog. Ik weet niet of ze met één oog is geboren of dat ze tijdens haar leven door een ongeval/ziekte een oog is verloren. Een achterkleinzoon van Gerharda vertelde mij dat haar glazen oog decennialang bij zijn ouders in een laatje in het dressoir heeft gelegen. In de jaren ’50 speelden ze als kind met dat oog, ze gebruikten het met knikkeren. Hij weet niet waar het nu is.

Als Gerharda, 77 jaar oud, thuis op ’t Holtrust op haar sterfbed ligt, komen haar drie dochters die kloosterzuster zijn naar huis om afscheid van haar te nemen. Maar ze mogen hun moeders slaapkamer niet in (waarom dat niet mocht, weet ik niet). Gerharda roept dan heel hard naar haar dochters: “Tis Gods wille!” 
Gerharda sterft op 22 april 1925. 

Ik stam af van haar 8e kind: Johanna Lambertha Schrijver.

*In de volgende aflevering vertel ik over de heel verschillende levens van de tweelingbroers Wilhelmus en Gerardus Schrijver.

Tip: Door op een foto te klikken, kunt u deze op schermgrootte bekijken.

Vragen:
– Weet u hoe Gerharda uit Dieze en haar eerste man Lambertus uit Hoonhorst elkaar hebben leren kennen? Ze woonden best ver uit elkaar.
– Weet u hoe Gerharda en Lambertus op boerderij ’t Holtrust terecht kwamen? Kochten ze dit van een andere eigenaar of was het al in bezit van familie? 
– Weet u waarom Gerharda een glazen oog had? Is ze met één oog geboren, of is ze door een ongeval/ziekte een oog kwijtgeraakt? 
– En, misschien een beetje een lugubere vraag, maar weet u waar het glazen oog van Gerharda is gebleven? 
– Weet u waarom Gerharda niet wilde dat haar dochters aan haar sterfbed kwamen?
– Bent u een (ver) familielid van Gerharda en Lambertus of Hendrikus en kent u nog verhalen over hen, of heeft u misschien zelfs foto’s van erfstukken, en wilt u die wel met mij delen? U maakt mij er heel blij mee! U kunt hier contact met mij opnemen.

Bronnen:
– Met dank aan M. Braakman-Reuvekamp voor genealogische informatie
– Met dank aan mijn moeder A. Reuvekamp-Beltman, haar zus D. Wolke-Beltman en hun neef H. Damman voor de familieverhalen en foto’s
– Wetering, J. van de (2001). Vergeten levens. Geschiedenissen van het Sallandse land. Kampen: Stichting IJsselacademie