De Tweede Wereldoorlog
Grada is in verwachting van haar eerste kind als Willem tijdens de mobilisatie van 1939 wordt opgeroepen om te dienen in het leger. Omwille van Grada’s zwangerschap doet Willems vader erg zijn best om Willem vrij te krijgen en probeert hij Willems dienstplicht ‘te ruilen’ met diens broer, maar tevergeefs. Grada blijft achter op de boerderij met haar zes weken oude dochter Diny en Gait Hollewand, de inwonende knecht. Ze gaat een angstige en onzekere tijd tegemoet.

Op 14 mei 1940 is Willem als soldaat in Rotterdam wanneer de Duitsers de stad platbombarderen. Honderden mensen komen om en tienduizenden raken dakloos. Er is in die tijd geen telefonische of andere communicatie mogelijk. Grada is in verwachting van haar tweede kind en weet niet of Willem nog leeft.
De capitulatieovereenkomst van 15 mei 1940 bepaalt dat het hele Nederlandse leger als krijgsgevange wordt beschouwd. Willem dus ook. Een verhaal dat ik me herinner uit mijn jeugd is dat Willem samen met andere Nederlandse soldaten wordt opgesloten in een lagere school in Rotterdam. Er staat één teil met water waar de mannen zich allemaal mee moeten wassen. Ze krijgen op een gegeven moment zo weinig te drinken, dat ze van de dorst hun waswater opdrinken.
In juli 1940 wordt het hele Nederlandse leger weer uit krijgsgevangenschap ontslagen.

Als in september 1940 bij Grada de weeën beginnen, is Willem weer thuis. De inwonende knecht (Gait Hollewand) fietst naar apotheek Barbeson om vandaar de huisarts te bellen. In het leer gestoken en met bivakmuts en vliegeniersbril op zijn hoofd (zo stel ik mij dat voor) komt dokter Wachters op zijn bromfiets vanuit Zwolle naar de boerderij in Herfte gesneld.
Het tweede kind is ook een meisje, Annie. (Annie is mijn moeder.)

Tip: Door op een foto te klikken, kun je deze op schermgrootte bekijken.

Radio Oranje
Nadat Willem in 1939 is opgeroepen voor dienst, verstopt Grada een radio in de kelder achter op de deel (de stal) van haar boerderij. Ze legt strobalen langs de muren om het geluid te dempen. Er mag geen lucht van komen en daarom houdt ze deze plek geheim voor haar kinderen. Grada heeft veel steun van haar schoonouders die op een boerderij een stukje verderop wonen. Haar schoonvader komt bijna dagelijks langs om ’s avonds samen met Grada in het geheim in de kelder naar Radio Oranje te luisteren.
In de kelder staat ook een donkergroene broodtrommel met daarin alle belangrijke papieren, zoals het trouwboekje, de doopbewijzen en bankpapieren. Contant geld wordt in het kippenhok in het stro onder de legnesten verstopt. Als de Duitsers langs de deuren gaan om mannen te ronselen, verstoppen die zich ook op de boerderij achter in het kippenhok.
Behalve mensen zijn ook de dieren niet veilig. De Duitsers zijn geregeld op zoek naar een sterk paard, maar zieke dieren laten ze staan. Daarom smeert de knecht bij de beste paarden teer om hun voeten, zodat ze er ziek uitzien. 
De kelder met de radio is niet geschikt als schuilkelder. Wanneer het onrustig is, loopt de knecht met Willems jachtgeweer rond het huis om Grada en haar kinderen te beschermen, wat Grada verschrikkelijk vindt. Als het luchtalarm afgaat of als er achter het huis een V1 neerkomt, kruipen ze onder de vensterbank of gaan ze buiten langs de muur van de varkensschuur liggen. Ook schuilen ze in een soort hok onder de pruimenboom van buurman Rientjes.

Willem is niet de hele Tweede Wereldoorlog onder dienst, maar hoe vaak en wanneer hij precies weg is en weer thuiskomt, weet ik niet. Hij vertelt thuis weinig over zijn ervaringen. Wel leest hij op latere leeftijd veel boeken over de oorlog, en houdt hij zijn hele leven een gruwelijke hekel aan Duitsers (en dat is zacht uitgedrukt).

Ondanks de oorlog heeft Grada’s gezin ruim voldoende te eten. De boerderij is een gemengd bedrijf met koeien, varkens, kippen en akkerbouw. Er komen vaak mensen uit de stad om bij de boer spullen en (baby)kleding te ruilen tegen melk, boter, vlees, spek, eieren en groente. Zodoende komt Grada’s gezin gelukkig niets te kort.
Later in de oorlog vangen Grada en Willem ook evacuées op in hun boerderij.

(Wordt vervolgd)

Een leuk toeval:
Dr. Wachters was ook de huisarts van de familie Reuvekamp. In 1937 bracht hij mijn vader Bertus Reuvekamp ter wereld en in 1940 mijn moeder Annie Beltman. 😉

Vragen:
– Kent u verhalen over de belevenissen van Willem als soldaat in de Tweede Wereldoorlog, of van Grada terwijl ze alleen op de boerderij verblijft, en wilt u die wel met mij delen, dan kunt u hier contact met mij opnemen.
– Heeft u opmerkingen, aanvullingen of verbeteringen bij dit verhaal, dan hoor ik dat graag. Zonodig herschrijf ik het stukje (dat geldt voor alle stukjes).

Bronnen:
– Met dank aan M. Braakman-Reuvekamp voor genealogische informatie 
– Met dank aan mijn moeder A. Reuvekamp-Beltman en haar zussen D. Wolke-Beltman en R. Beltman voor het delen van hun herinneringen
– Foto’s: archief familie Beltman en E. Bisschop
– Informatie over krijgsgevangenschap in de Tweede Wereldoorlog: https://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&mizig=210&miadt=2231&miaet=1&micode=444&minr=2437205&miview=inv2